15 listopada obchodzimy Światowy Dzień Krwi Pępowinowej (World Cord Blood Day), który ma na celu rozpowszechnić informacje na temat możliwości jakie płyną z bankowania krwi pępowinowej. Jedyną szansą na jej pobranie jest urodzenie dziecka. Od pierwszej transplantacji komórek z krwi pępowinowej minęło ponad 30 lat. Dziś komórki macierzyste z krwi pępowinowej są standardową terapią w leczeniu ponad 80 ciężkich chorób, w tym mózgowego porażenia dziecięcego oraz chorób spektrum autyzmu, pomaga leczyć takie choroby jak białaczka, chłoniak czy anemia sierpowata.
Historia komórek macierzystych ma już ponad sto lat. Pod koniec XIX wieku Theodor Boveri i Valentin Häcker użyli nazwy komórka macierzysta (niem. Stammzelle) w celu określenia komórek zaangażowanych w produkcję komórek płciowych. Natomiast w 1896 roku Artur Pappenheim użył tego terminu do opisania komórek mogących wytworzyć krwinki. W podobnym rozumieniu nazwy tej użył Alexander Maximow na Kongresie Towarzystwa Hematologicznego w Berlinie w 1908 roku. Od tego dnia definicja ?komórki macierzystej? uległa zmianie. Obecnie pod pojęciem komórki macierzystej, czyli tzw. komórki pnia rozumie się komórki, które charakteryzują się jednocześnie zdolnością do samoodnowy i możliwością różnicowania się do różnych typów komórek dojrzałych. W kolejnych latach rozwój badań o komórkach macierzystych następował głównie w Stanach Zjednoczonych oraz Anglii. W 1981 roku opublikowano pierwsze wyniki badań dotyczące uzyskania mysich zarodkowych komórek macierzystych. Autorami opracowań byli brytyjscy naukowcy Martin Evans i Matthew Kaufman, a po drugiej stronie oceanu ? amerykanka Gail Martin. Odkrycie to było kluczowe dla rozwoju badań mechanizmów powstawania wyspecjalizowanych komórek budujących organizm, zwłaszcza zastosowania komórek macierzystych w medycynie. Autorem tych odkryć był Martin Evans uhonorowany w 2007 roku Nagrodą Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny.
Pionierskie badania otworzyły okno na nową perspektywę leczenia pacjentów. Dały nadzieję na uzyskanie komórek ?budujących organizm? i opracowanie terapii, dzięki którym będzie można zastąpić wadliwie funkcjonujące lub trwale uszkodzone tkanki. Po raz pierwszy przeszczepienia krwi pępowinowej dokonano w 1988 roku we Francji. Pacjentem był wówczas amerykański pięcioletni chłopiec, Matthew Farrow, który cierpiał na wrodzoną niedokrwistość Fanconiego. Komórki pobrano z krwi pępowinowej młodszej siostry pacjenta. Transplantację przeprowadził zespół składający się z dwóch lekarzy dr Hala Broxmeyera oraz dr Éliane Gluckman. Dziś, ten już 36 letni mężczyzna jest szczęśliwym mężem i ojcem. Matthew jako ambasador bankowania i wykorzystania krwi pępowinowej zachęca rodziców na całym świecie do przechowywania komórek macierzystych swoich dzieci.
Źródłami komórek krwiotwórczych oprócz szpiku kostnego są krew 
obwodowa (PBSC, peripheral blood stem cells) i krew pępowinowa (CB, cord blood). Najbardziej znane są komórki macierzyste ze szpiku. Jednak pomiędzy nimi, a komórkami macierzystymi z krwi pępowinowej są istotne różnice. Oba typy krwiotwórczych komórek macierzystych różnią głównie czasem i łatwością pobrania krwi, wymaganą zgodnością tkankową, dostępnością do przeszczepienia, ale i potencjałem do wzrostu. Krew pępowinowa jest pobierana podczas porodu, a sam proces jest nieinwazyjny, bezpieczny i trwa zaledwie kilka minut. Przeszczepienie szpiku to nic innego, jak również przeszczepienie komórek macierzystych. Jednak różnica między komórkami macierzystymi pobranymi ze szpiku, a tymi z krwi pępowinowej jest istotna. Przeszczep własnej krwi pępowinowej zapewnia pełną zgodność tkankową. Łatwiej jest również taką krew ?dobrać? między rodzeństwem, gdyż wystarczy zgodność 4 z 6 antygenów. W przypadku szpiku znalezienie odpowiedniego dawcy jest zazwyczaj procesem bardzo długim i nie zawsze kończy się sukcesem. Transplantacja jest możliwa jedynie przy zgodności tkankowej aż 9. na 10 antygenów. Przeszczepienia komórek macierzystych z krwi pępowinowej są prostsze, szybsze i bezpieczniejsze. A zdeponowana w banku rodzinnym krew jest zawsze dostępna ?od ręki?.
Komórki macierzyste z uwagi na swoje właściwości krwiotwórcze są wykorzystywane do terapii chorób onkologicznych, hematologicznych, ale i metabolicznych i immunologicznych. Coraz częściej komórki macierzyste z krwi pępowinowej ? niż te ze szpiku kostnego ? wykorzystuje się w ośrodkach transplantacyjnych. Tak dzieje się właśnie głównie w Stanach Zjednoczonych. Pierwsze kliniczne infuzje komórek macierzystych z krwi pępowinowej zapoczątkowano w Polsce w 1988 roku. Jednak pierwszy zabieg wykonano dla chłopca chorego na ostrą białaczkę szpikową w 1994 roku. Krew pochodziła od jego nowo narodzonej siostry. Kolejne przeszczepienie tego typu przeprowadzono w 2000 roku. W stosunku do kilkudziesięciu tysięcy zabiegów wykonanych na świecie, nasza krajowa medycyna może pochwalić się zaledwie około 100. Zgodnie z rejestrem przeszczepień komórek krwiotwórczych szpiku, krwi obwodowej i krwi pępowinowej w 2018 r. w Polsce w 18 ośrodkach wykonano 1178 autotransplantacji komórek krwiotwórczych, z których w 1177 przypadkach przeszczepiono komórki krwiotwórcze krwi obwodowej (PBSC), w jednym przypadku przeszczepiono jednostkę krwi pępowinowej (CBU). Jednostką medyczną, która dokonała przeszczepu jest Klinika Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej UM we Wrocławiu.
źródło: bank.diag.pl/aktualnosci/dzien-krwi-pepowinowej/, everethnews.pl